NÜBÜVVƏT - 5
RİSALƏT MƏQAMI
İslam dini – həzrəti Mühəmməd (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm)-ə nazil olan ilahi bir dindir. O həzrət bütün aləmlərə bir rəhmət olaraq həmin dini təbliğ etməyə göndərilmişdir.
İslamın hədəf və məqsədi hər şeydən əvvəl, insanla Allah və məad arasında rabitə yaratmaqdır. Buna əsasən, bu din bir cəhətdən insanla haqq və yeganə olan Allah arasında rabitə bərqərar edir (fitrət insanı Allaha doğru yönəldir və Onun vahid və yeganə olduğunu sübut edir), saxta tanrıları aradan qaldırmaq üçün həmin prinsipə israr edir. Məhz buna görə də özünün əsl şüarını la ilahə illəllah (yəni Allahdan başqa ibadətə, sitayişə layiq qüdrət sahibi yoxdur) qərar vermişdir.
Nübüvvət insan ilə onun Xaliqi arasında yeganə və birbaşa rabitə vasitəsi olduğundan, Allahın yeganəliyinə və şəxsin Onun yeganə Zatı ilə rabitəsinə şəhadət verməyi tovhidin isbatı üçün əsas şərt hesab etmişdir.
Digər cəhətdən isə bu din insanı məadla tanış edir ki, bu yeganə mümkün yol ilə həyatındakı çətinlikləri və təzadları həll etsin və ilahi ədaləti bərqərar etsin.
İslam dini özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir və bu xüsusiyyətlərin vasitəsilə sair asimani dinlərdən seçilir. Burada həmin xüsusiyyətlərdən bir neçəsini qeyd edirik:
1. İslam dini heç bir təhrifə məruz qalmayan Qurana istinad edir. Halbuki keçmiş səmavi kitablar bu baxımdan çoxlu ziyanlara düçar olub təhrif edilmiş və özünün əsl məzmun və möhtəvası ondan çıxarılmışdır. Quran özünün təhrif olunmayacağı barədə buyurur: “Əlbəttə, Biz Quranı nazil etdik və şübhəsiz, onu qoruyub saxlayacağıq.”
Dinin şəriət və əqidə ilə əlaqədar olan məsələlərinin qorunub-saxlanması tərbiyəvi yönün davam etməsinə təminat verən və onu mümkün edən bir məsələdir. Çünki hər bir din təhrif olunsa və onun əsl möhtəvası ondan çıxarılsa, özünün insanlarla Allah arasında əlaqə vasitəsi olmaq kimi mühüm səlahiyyətini əldən verəcəkdir. Çünki bu rabitə yalnız din adı ilə bərqərar olur. Həm də bu bağlılıq dinin möhtəvasına əməl etməyin və onu elmi-ideoloji baxımdan həyata keçirib gerçəkləşdirməyin nəticəsidir. Buna görə də İslamın təhriflərdən amanda qalması (bu da Quranın təhrif olunmaması ilə şərtlənir) onun öz hədəflərinin davam etdirilməsində zəruri bir şərt hesab olunur.
Quranın həm kəlmə, həm də məna baxımından təhrif olunmaması göstərir ki, İslam Peyğəmbəri (s)-in nübüvvəti özünün isbat olnmasının ən mühüm vasitəsini qoruyub-saxlamışdır. Çünki Quran və ümumiyyətlə şəriətin və risalətin əsas prinsipləri adlanan hər bir şey qeyd olunduğu kimi, həzrət Mühəmməd (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm)-in nübüvvətinin və risalətinin isbatı üçün istiqrai bir dəlildir və bu dəlil, Quranın yaşaması ilə həmişə öz qüvvəsində qalacaqdır. Amma əvvəlki peyğəmbərlərin işi belə deyildir. Onların peyğəmbərliklərinin isbat olunması konkret zaman və məkan daxilində baş verən müəyyən hadisələrlə məhdudlanırdı. Misal üçün, anadangəlmə kora şəfa verib, xora xəstəliyini sağaltmaqla sona yetirdi (bunlar həzrət İsanın möcüzələri idi). Bu hadisələri yalnız o peyğəmbərlərlə müasir olan şəxslər müşahidə edib görürdü, lakin zamanın və əsrlərin ötüb keçməsi ilə onların ilkin şahidləri aradan gedirdi. Hal-hazırda insan onların qəti şəkildə isbat olunmasında aciz qalır.
Hər hansı bir nübüvvətin dəlillə isbat olunması və yaxud onun isbat olunma yollarının axtarılması bəndələr üçün mümkün olmasa, Allah-taalanın ona etiqad bəsləməyi bir kəsə vacib etməsi qeyri-mümkündür. Çünki:
Allah-taala bir kəsi, yalnız ona əta etdiyi şey qədərində vəzifəli edər (və ondan artıq şeyləri yerinə yetirməyə vəzifəli etməz).
Bizim keçmiş peyğəmbərlərə və onların möcüzələrinə olan etiqadımız Qurani-Kərimdə bəyan olunan qeybi xəbərlərə əsaslanır.
2. Bildiyimiz kimi, zamanın keçməsi İslam dininin əsaslarının dəlillərinə heç bir irad və nöqsan gətirə bilməmişdir. Bizim sözümüz təkcə bu deyildir, çünki bəşərin elm və mərifətinin tərəqqiyə yüksəlib inkişaf etməsi və dünya barəsində müxtəlif elmi və təcrübi yollarla mərifət kəsb olunması ilə eyni zamanda, bu dinin yeni-yeni yönlərə malik olan dəyərləri kəşf olunur. Bu da işin sona çatması demək deyildir. Çünki Qurani-Kərim bu cəhətdən (dünya sirlərini bəyan etmək baxımından) həmişə elmdən irəlidə olmuşdur. Bu müqəddəs kitab varlıq aləminin Yaradanının dəlillərini elə varlıq aləminin özündə axtarış aparıb onun ayrı-ayrı varlıqlarında dərindən düşünməklə əldə etməyi tövsiyə edir. O, eləcə də insanı bu axtarışların fayda və sirlərindən agah etmişdir. Hətta bugünkü müasir insan dərk edir ki, ərəb cahiliyyət dövrünün cəmiyyətinə mənsub olan və anadan gəlmə yazıb-oxumağı bacarmayan bir şəxsin gətirdiyi bu kitabda elə dərin elmi məsələlərə toxunulmuşdur ki, yüz illər keçdikdən sonra, yalnız müasir elm həmin məsələləri kəşf edə bilmişdir. Belə ki, ingilis şərqşünası və Oksford universitetinin ərəb dili müəllimi Egniri, bitkilərin tozlanma prosesində küləyin təsirini kəşf edəndə, alimlərə belə demişdi:
“Biz avropalılar neçə əsrdən sonra bildiyimiz şeyləri – bitkilərdə, xüsusilə, meyvə ağaclarında tozlanma işinin əksər hallarda küləyin vasitəsilə yerinə yetirilməsini dəvə sahibləri (yəni qədim Ərəbistan əhalisi) bilirdilər.” (O, bu ayəyə işarə edir: “Biz, təbiətin bətnində mayalanma (tozlanma) işini yerinə yetirən küləkləri göndərdik.)( Hicr surəsi, ayə: 22)
3. İslam dini insan həyatının bütün sahələrini əhatə edir. Buna görə də bütün bu yönlər arasında mötədillik, normal hal və müvazinət bərqərar edib onun əsasında vəhdət yarada bilər. Eləcə də məscidlə cəmiyyət, istehsal mərkəzləri ilə əkin sahələri arasında qırılmaz rabitə bərqərar edə bilər. Çünki insan elə yaradılmışdır ki, öz maddi və mənəvi həyatını təklikdə, cəmiyyətdən ayrı şəkildə idarə edə bilməz.
4. İslam yeganə səmavi bir dindir ki, onu, Allah tərəfindən gətirən Peyğəmbər, öz əli ilə cəmiyyətdə tətbiq etmiş, bu sahədə nəzərə çarpacaq müvəffəqiyyətlər əldə etmiş və insanların gündəlik həyatında öz şüarlarını əməli olaraq gerçəkləşdirmişdir.
5. İslam dini, cəmiyyətdə tətbiq edilməklə tarix səhnəsinə qədəm qoymuş və onu qəbul edərək öz yolları üçün bir çıraq kimi götürən ümməti (cəmiyyəti) qurmaqda şərik olmuşdur. O, ilahi bir din olduğu üçün, eləcə də asimandan yer əhli üçün təbii amillərdən daha təsirli və onların fövqündə dayanan bir töhfə gətirdiyindən, müsəlmanların tarixi heç vaxt maddi-tarixi mühasibələr miqyasına sığa bilməyən qeybi və mənəvi amillər ilə rabitədə oldu. Buna görə də bizim, öz tariximizi maddi və məhdud səbəblərdə məhdudlaşdırmağımız və yaxud onu maddi amillərin məhsulu və ya istehsal vasitələrinin nəticəsi hesab etməyimiz çox yanlış bir fikirdir. Çünki bu cür yozum və təfsirlər, bütün varlığı səmavi risalət əsasında qurulan bir ümmətin tarixinə tətbiq olunmğa qabil deyildir.
6. İslam dini zaman boyu İslam ümmətində məhdudlaşmadı, əksinə dünyanın hər bir yerinə irəliləyib bütün dünyada və tarixdə qurucu və təsirli rol oynayan bir qüdrət kimi tanındı. Avropanın insaflı təhqiqatçılarının həmişə etiraf etdikləri kimi, məhz İslamın yetərli və dolğun mədəniyyəti Avropa xalqlarını ağır qəflət yuxusundan oyadaraq onları tərəqqiyə doğru sövq etmişdir.
7. Bu dini gətirən İslam Peyğəmbəri (s) özünün sələfləri olan bütün peyğəmbərlərin sonuncusu olmaq kimi xüsusiyyətlə onlardan seçilir. Bu məsələni (peyğəmbərlərin sonuncusu olmağı) o həzrətin özü elan etmişdir. Bu məsələ iki şeyə – mənfi və müsbət mənaya dəlalət edir:
1. Mənfi: yəni o, özündən sonra başqa bir peyğəmbərin gəlişini inkar edir.
2. Müsbət: yəni o həzrətin peyğəmbərliyini və onun bütün dövrlərdə davam etməsini isbat edir.
Birinci mənaya diqqət yetirəndə məlum olur ki, o, İslamın zühur etməsindən keçən 14 əsrlik bir müddət ərzində real həqiqətlə tam müvafiqdir və bundan sonra da bütün zamanlarda belə olacaqdır. Lakin bu məsələni də qeyd etməliyik ki, tarix səhnəsində hər hansı bir peyğəmbərin görünməməsi, insani mədəniyyətin əsas bir dayağı olan nübüvvətin öz vəzifəsini əldən verməsi demək deyildir. Çünki bu nübüvvət, tarix boyu bütün peyğəmbərlərin risalətinin hamısını irs aparmışdır. Bundan əlavə, o, öz mərtəbəsində malik olduğu dəyərlərdən başqa, keçmiş peyğəmbərlərin əbədi dəyərlərinə də malikdir. Buna görə də İslam dini zamanla birlikdə davam edərək bütün təkamül və yenilik amilləri ilə bir yerdə olmağa qabil olan nəzarətçi (mühəymin) bir dindir.
“Biz kitabı (Quranı) haqq olaraq sənə nazil etdik, o, özündən əvvəldə olan bütün (səmavi) kitabların düzgün olduğunu təsdiq edir və onların haqq olmasına şəhadət verir.”( Maidə surəsi, ayə: 48)
8. Allah-taalanın hikməti həzrət Mühəmməd (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm)-in vasitəsi ilə nübüvvəti sona yetirdiyi zaman tələb edirdi ki, öz yerində canişinlər qoysun və onlar nübüvvət dövrü sona yetdikdən sonra ağır ilahi vəzifə sayılan imamət və xilafəti öhdələrinə alsınlar. Bu böyük və alicənab şəxsiyyətlər on iki nəfərdən ibarətdir. Səhih hədislərə əsasən, Rəsuli-Əkrəm (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) şəxsən onların sayını və adlarını açıq-aşkar şəkildə bəyan etmişdir. Bu hədis barəsində bütün müsəlmanlar yekdil fikir birliyindədirlər. O şəxsiyyətlərin müqəddəs adları aşağıdakı kimidir:
1. Əmirəlmöminin Əli ibn Əbu Talib (əleyhis-salam), ondan sonra:
2. Həsən (əleyhis-salam),
3. Hüseyn (əleyhis-salam), daha sonrakı doqquz nəfər isə imam Hüseyn (əleyhis-salam)-ın nəslindəndir:
4. Əli ibn Hüseyn (əleyhis-salam), ləqəbi Səccad,
5. Mühəmməd ibn Əli (əleyhis-salam), ləqəbi Baqir,
6. Cəfər ibn Mühəmməd (əleyhis-salam), ləqəbi Sadiq,
7. Musa ibn Cəfər (əleyhis-salam), ləqəbi Kazim,
8. Əli ibn Musa (əleyhis-salam), ləqəbi Riza,
9. Mühəmməd ibn Əli (əleyhis-salam), ləqəbi Təqi,
10. Əli ibn Mühəmməd (əleyhis-salam), ləqəbi Nəqi,
11. Həsən ibn Əli (əleyhis-salam), ləqəbi Əskəri,
12. Məhəmməd ibn Həsən (əleyhis-salam), ləqəbi Məhdi.
9. On ikinci imam qeybdə olan zaman, İslam öz ardıcıllarını fəqihlərə müraciət etməyi vacib etmişdir. Beləliklə də, ictihad qapısını (yəni şəriət hökmlərinin Qurandan və Peyğəmbər sünnəsindən son dərəcə dəqiqliklə səy göstərərək əldə edilməsi) açıq qoymuşdur.
Mən bu yazının son sətirlərini elə bir halda yazıram ki, ürək ağrısı mənə əzab verir və çox incidir. Çünki mən, İslamın həmişəyaşar qəhrəmanı imam Hüseyn (əleyhis-salam)-ın şəhid olmasının ildönümü olan Aşura günündə özümü hələ də sağ görürdüm. O həzrət belə bir gündə öz əziz canını İslam yolunda fəda etmişdi ki, Allahın, Onun Rəsulunun risaləti davamlı qalsın. Onun özü və bütün əzizləri tarixdə misilsiz bir şücaətlə şəhadəti qəbul etdilər ki, İslamı himayə etsinlər, məzlumları müdafiə etmək və zülm altında inləyənlərə təskinlik vermək üçün İslamın meyarlarını bərqərar etsinlər. O həzrət öz əziz övladları ilə birlikdə tağutçuların, şeytanpərəstlərin əli ilə öz qanlarına qəltan olmağı qəbul etdilər ki, bütün zaman və məkanlarda İslamı və müsəlmanları, başqa sözlə, tüğyançılar tərəfindən iradələri əllərindən alınaraq, vicdan inqilabının şölələrini söndürmək, onları özlərindən qafil saxlamaq istədikləri bir ümməti müdafiə etsinlər. Bəli, şəhidlərin ağası öz qanı və vicdanı, sabit və möhkəm iradəsi ilə, o ağır faciələrə sinə gərib, İslam ümmətini qəflət yuxusundan ayıldaraq hərəkətə gətirdi.
Müəllif: Əllamə Məhəmmədbaqir Sədr
